روزه و اثرات آن بر سلامت تن و روان

از ابتدای تاریخ بشرتا کنون روزه با نگرش های متفاوت وجود داشته و در فرهنگ های مختلف به روشها وبا اهداف متفاوت اجرا می شده . " ای اهل ایمان روزه بر شما مقرر شد چنانکه بر امت های گذشته مقرر شده بود، باشد که پرهیزکار شوید. سوره بقره آیه 183".

روزه عبارت است از امتناع از تمام یا بعضی از انواع غذاها در یک مدت زمان تعیین شده. روزه ممکن است با هدف غیر اعتقادات مذهبی ویا بر اساس اعتقادات مذهبی باشد.

روزه با هدف غیراعتقادات مذهبی

روزه با هدف غیراعتقادات مذهبی ممکن است به دو صورت اجرا شود. یا بصورت اجبار انجام میشود که بنام "روز? اجباری" خوانده میشود و به منظور کسب سلامت جسمی بدن است. مثل توصیه پزشک برای نخوردن بعضی غذاها بعلت ضرورت مداوا ی بعضی بیماری ها و یا عدم میل خود بیمار به غذا خوردن. در حقیقت این واکنش طبیعی و غریزه وار بدن انسان به منظور بالا بردن قدرت دفاعی بدن وتنظیم ترشحات غدد داخلی وتنظیم سیستم خون و لنف بدن است.

نوع دیگر روزه با هدف غیراعتقادات مذهبی وقتی است که بصورت دلخواه انجام میشود و به نام "روزه خوداگاه" نامیده میشود. هدف از انجام این روزه بازهم صرفاً کسب سلامت جسمی می باشد. البته با مقایسه با فرهنگ وتفسیر ما از روزه نباید آنرا بنام "روزه" تلقی کرد بلکه اطلاق لغت "رژیم غذایی" مناسب تر است. مثلا انسان چون تنها جانداری است که غذا را می پزد و یا آنرا از حالت طبیعی قبل از خوردن خارج می کند، ممکن است چندین روز از غذا های "خام" تغذیه کند تا باعث تعادل و سلامت جسمی شود. نوع دیگر این رژیم غذایی خوداگاه فقط "خوردن میوه و آب میوه (انگور بسیار تاکید میشود) و یا سبزیجات و آب سبزیجات" است که باعث استراحت اندامهای گوارشی شده، وضمن تأمین ویتامینها و آنزیم ها و مواد معدنی لازم به بدن، در راحتی انتقال مواد غذایی در روده ها و شستن و تمیز کردن کلیه ها نقش مهم دارد ، در حا لیکه همچنان مواد گلوکز و فروکتوز را نیز تأمین کرده و انرژی زیادی برای انجام فعالیت های بدن تولید می کند. اصولا سیستم فیزیولوژیکی ، آناتومی وساختمانی بدن و دستگاه گوارشی انسان منطبق با این نوع تغذیه است. این نوع روزه در شفای سرطان بسیاری از افراد به ثبوت رسیده و امروز مورد توجه است. نوع دیگر رژیم غذایی خوداگاه به منظور تعادل فیزیولوژیک و جسمی انسان "روز? آب" است که در آن فقط آب خورده می شود. این نوع روزه بهترین نوع روزه در تمیز کردن اندامهای گوارشی وکلیه ها وتخلیه مواد سمی بدن است ولی برای افرادی که سرطان دارند توصیه نمی شود.

روزه با هدف اعتقادات مذهبی

روزه با هدف اعتقادات مذهبی که با فرهنگ و اهداف معنوی و نیت ماوراء طبیعی ما هماهنگ است از نوع روزه های " انتخابی" ویا "خوداگاه" است اگر چه بر اهل ایمان با توجه به شرایطی از واجبات است. روز? الهی ماه مبارک رمضان ویا روزه های کوتاه مدت تر(روزانه-هفتگی) که به نیت های متفاوت اعتقادی گرفته میشود شاخص این نوع روزه است.

روزه با هدف اعتقادات مذهبی یک تجربه چند بُعدی است که بر تمام اعضاء بدن موثر است (خطبه 192 نهج البلاغه) و شاید این چند بُعدی بودن یکی از معجزات روز? اسلامی است . با گرفتن این روزه حالات جسمی ، روحی، روانی ومعنوی فرد روزه گیر در جهت روند سلامت کلی عوض می شود. استرس و نا امیدی ها که ریشه بسیاری از بروزبیمارهاست تحت کنترل خواهند آمد. این روزه پرده ای بر گذشته می پوشا ند و امیدی روشنتر ، دیدگاهی مثبت تر و اعتماد بنفسی قاطعتر به آینده را باز می کند که خود محرک شوق اجرائیات روزمره خواهد بود. روزه گیر دارای احساسات لطیف تر و خلاقیت کارورتر می شود. شاید پیام حضرت امیرالمومنین (وَ زَکاهُ البَدَنِ الصِّیامُ...زکات تن روزه است ... حکمت 136) به شکرانه همین مزیت های چند بعدی روزه با هدف اعتقادات مذهبی است.

روح معنوی و روز? اعتقادات مذهبی

روزه با هدف اعتقادات مذهبی ارمغان اخلاص در وصل معشوق است ونیت آن بر ساختار بند? مخلص شدن واعلام رسالت انسان بعنوان نماینده توحیدی در زمین است. از آنجا که فرهنگ وصل الهی بندگی مخلصانه میطلبد، و امروز تمایلات مادی ، تجملی، تجددی وخود نگری ها ومنیت های جسمی – دنیوی انسان را از شوق و نعمت بندگی دور کرده است، روزه پیام باز گشتی است به سوی سفر به الهیت وجودی واقعی انسان تا هم خود را ببیند که از کجاست وهم به کجا میرود وبین این دو بعد بداند چکاره است؟ روزه نسخه ای است بر درد انسان گمشد? امروز که پر شده است از تشویش، اضطراب، نا امیدی، وبهم ریختگی اعصاب و روان واز دادن اعتماد به نفس در زندگی روزمره وگم شدن روح. ودر اثر این گمشدن است که افسار نفس رها شده و روزه اینجاست تا یاری دهد و پیام امام امیر المومنین مصداقی رهابخش باشد (وَصَومُ شَهرِ رَمَضَانَ فَانَََّهُ جُنَّهٌ مِنَ العِقَابِ....رمضان سپری است در برابر عذاب الهی... نهج البلاغه خطبه 110).

روبرت مورس، گیاه پزشک و پزشک طبیعت درمانی آمریکایی در کتاب خود بنام "معجزه سم زدایی" در باره تجربه روزه گیری خود با هدف اعتقادات مذهبی می نویسد:" با گرفتن روزه دارای چنان انرژی شدم که از جسم خود فرا تر رفتم و این مستقیماً مرا به قلب خدا برد".

جسم و روز? اعتقادات مذهبی

روزه با هدف اعتقادات مذهبی نه تنها درمان و شفای معنویت بیمارشد? انسان امروز است بلکه مزیت های تمام روزه های فرهنگهای دیگر و رژیمهای غذایی را از نظر تاثیر فیزیولوژیکی و اثرات مفید جسمی دارد. تأثیرات آن از تصفیه وسم زدایی بدن گرفته تا کسب تعادل بدن و در نتیجه ایجاد نظم فیزیکی در گذران زندگی روزانه بر روزه گیر مشهود است. با تاثیرات روزه برکلیه مکانیزم عملی اندام های بدن از جمله جگر، کلیه، شش، زبان و خون و سیستم جذب و دفعی بدن، می توان روزه از نظر فیزیولوژیکی ارتباط معنویت با انرژی، استراحت و سلامت جسمی بدن تلقی کرد. آرتر والاس نویسنده آمریکایی مزیت هایی برای روزه قائل است از جمله: روشن شدن چشمها، تنفس راحت ، صاف شدن پوست و آرامش اعصاب و سلامت زیستن جسمی، روحی و روانی بدن. روزه داروی مناسبی برای کمردرد ناشی از گرفتگی ماهیچه ای و استرس میباشد. دلواپسی و اضطراب از بیمارهایی است که روزه در درمان آن مؤثراست. دکترویلیام ل. ایسر در فلوریدای آمریکا در بررسی 31 بیماری های متفاوت در بین 156 نفر از بیماران خود که آنها را به مدت های متفاوتی از 5 روز تا 35 روز تحت روزه قرار داد، این نتایج حاصل را گزارش کرده است: 113 نفر کاملا شفا یافتند، 31نفر نسبتا سلامتی خود را بدست آوردند،12 نفر نتیجه نگرفتند (یعنی 92 % بیماران نسبی یا کاملا شفا یافتند).

انرژی و روز? اعتقادات مذهبی

مکانیزم تغییر در میزان انرژی بدن یکی از اثرات مهم این روزه است. سیستم گوارشی ما زحمات دشواری را در خوردن بعضی از مواد غذایی (بویژه گوشت و غذا های سنگین و پخته شده) متحمل می شود. در حالت عادی وقتی انسان تغذیه می کند جهت مراحل بلع، هضم، جذب و دفع انرژی بکارمی برد. غذا خوردن این انرژی راتامین میکند ولی متاسفانه در اثر عدم اطلاع در انتخاب صحیح غذا واجرای سیستم غذایی اشتباه، نه تنها انرژی مناسب به بد نمان وارد نمیشود و از تولید کیفی آن در بدن جلوگیری بعمل میآید بلکه انتقال انرژی در بدن بدرستی صورت نمیگیرد و در نتیجه اثرات غیر قابل جبرانی در بدن می گذارند. مکانیزم فیزیولوژیکی روزه بر این اساس است که بدن در اثر تغذیه نشدن، انرژی موجود را که قرار است صرف مراحل گوارش شود آن را دردفع سموم ازبدن بکار می برد. در این شرایط است که ظرفیت دفع شدیدتر از جذب میشود

افراد چاق و آنها که اضافه وزن دارند اگر به درستی روزه بگیرند ممکن است از وزن بد نشان کاسته شده و انرژی بیشتری هم کسب می کنند ویا حداقل انرژی قبل از روزه خود را خواهند داشت. ناگفته نماند که نباید روزه بعنوان رژیم غذایی برای این منظور استفاده شود. افرادی که وزن بدنشان در قسمت های باسن و پا ها تمرکز دارند اگر فکر می کنند که با روزه گرفتن از اندازه این دو قسمت کم می شود در اشتباه هستند چون اولا اگر هم از اندازه آنها کاسته شود موقتی است ثانیا بعداز اتمام روزه شان وزن بیشتری از قبل بدست خواهند آورد. افراد لاغر نیز وزن کم می کنند ، ولی انرژی بدنشان کمتر شده و در نتیجه احساس ضعف بیشتری از افراد چاق تر می کنند.

سم زدایی و روز? اعتقادات مذهبی

یکی از تاثیرات روزه تاثیرات سم زدائی و قابلیت تمیزکردن بدن است. در زمانی که شخص در روزه است ، یعنی همانطور که گفته شد در زمانی که خون در حال جذب مواد غذایی وارد شده به آن نیست، اندامهای فیزیولوژیک در یک "استراحت نیازمند" بسر می برند. در این شرایط ظرفیت کارائی دفع مواد زائد از معده، روده ها، جگر، کلیه ، مثانه، ریه،،لوزالمعده، سینوس ها و پوست مؤثرانه تر وشدیدتر خواهد بود. بویژه جگر و کلیه که کار تصفیه بدن را انجام می دهند ، مثل هر فیلتری نیاز به آرامش عملکرد دارند تا خود را آماده تصفیه بعدی کنند. ما انسانهای متمدن متاسفانه به ماشینهایمان احساس دلسوزی داریم و بعد از رانندگی در جاده ها که زمان رانندگی طولانی تر است مدتی به آن ها اجازه استراحت می دهیم تا سیستم اتومبیل متعادل شده و هچنین عادت داریم تا روغن موتور ، روغن ترمز، روغن فرمان و آب رادیاتور و بویزه فیلتر روغن را هر چند وقت یکبارعوض کنیم تا اتوموبیل کیفیت خودش را باز یابد ولی آیا هرگز فکر شستشوی اندامهای خود بویزه فیلتر های خود یعنی جگر و کلیه را کرده ایم؟ هرگز برای تصفیه خون، شستن روده، معده، مثانه و سایر اندامهای نیازمند به شستشو برنامه ریزی کرده ایم؟

باز تاب این مکانیزم شستشو وتصفیه در سلامت جسم، ذهن و عملکردهای روزانه مؤثر است. تغییر رنگ و پوشش روی زبان که یکی ازعلائم سم زدائی بدن است در دوره روزه کاملا بیا نگر این سم زدایی است. این پوشش به رنگهای متفاوت سفید ، زرد، سبز، ویا قهوهای خواهد بود. هر چه مواد سمی در بدن بیشتر باشد این ضخامت بیشتر وتیره تر است و هر چه سیستم بدن سالم تر باشد این ضخامت خواهد بود. با ادامه روزه رنگ زبان دوباره به رنگ طبیعی خود یعنی صورتی برمی گردد که گویای تخلیه کامل سموم از بدن است.

انتخاب غذا و روز? اعتقادات مذهبی

بدن انسان برای صرف مداوم غذاهای سنتز شده یا بشدت پروتئنی که امروز همه گیر شده است طراحی نشده است. از طریق مطالعات علمی اثبات شده است که اگر روزه گرفتن به درستی انجام گیرد می توان از خیلی از بیماری هایی که از مصرف این غذاها به وجود می آید از جمله بیماری های قلبی، ، بیماری های گوارشی ، چاقی، تشنج ماهیچه ای، ناراحتی های پوستی، بیماری های مجاری ادراری و بویژه سرطان نجات یافت. روزه برای رفع خستگی که به دلیل خوردن بعضی مواد خوراکی دارای ترکیبات شیمیایی و در نتیجه تراکم آنها دربدن بوجود می آید از بهترین دارو هاست.

امروزدر انتخاب مواد غذایی به دلیل انتخاب مواد اولیه ناسالم، ترکیب و نحوه عمل آوری برای ارائه به مصرف کننده باید بسیار محتاط بود. امروزه طبق گزارش منابع تحقیقاتی - علمی آمریکا وگزارش آن در سال جاری 2008 میلادی، تعداد 9 عامل برای بروز سرطان اعلام شده است که 5 عامل آن غذایی است. استفاده از مواد شیمیایی درعمل آوری مواد اولیه غذایی، نگهدارنده ها، طعم دهنده ها، رنگ دهنده ها، ووجود هورمون ها و آنتی بیوتیک ها در مواد غذایی باعث بروز انواع بیماری ها از جمله افزایش سرطان که نیاز به زمان جهت افزایش تراکم این مواد مضر در بدن دارد، میشود. روزه با جلوگیری از ورود پی در پی مواد غذایی و دادن استراحت کافی به اندامها، و فرصت دادن به اندامهای بدن جهت تصفی? مواد زائد و همانطور که گفته شد مضر از بدن در درمان بسیاری از بیماری ها بخصوص جلوگیری از بروز سرطان مؤثراست. در نقش روزه در درمان سرطان نقطه نظرهای متفاوتی گزارش شده است. محققین در آمریکا در درمان سرطان توسط روزه تاکید میکنند که روزه در اوایل ابتلاء بیماری و بویژه از طریق کم کردن ورود مواد سمی وشیمیایی موجود درغذا ها در جلوگیری از سرطان مؤثر است.

پیش آمد های احتمالی روزه های اشتباه

روزه با هدف اعتقادات مذهبی مثل هم? شئونات شرعی ما دارای مراحل، قوانین، آداب وسبک و رسم مشخص ومقرر شده ای است. اگر روزه بدرستی وتابع مراحل صحیح خود انجام نشود با همه مزیت هایش می تواند دارای مضراتی باشد. مانند هر روند تغییر درتغذیه، روزه دارای عوارض خاص خود است. جالب اینکه این حالات از نظر فرایندهای بیولوژیکی از نشانه های زودوده شدن سموم از بدن است. اگر بدرستی اجرا نشود باعث کمبود مواد غذایی و انرژی لازم در بدن شده و مقاومت بدن را در برابر بیماری ها کم خواهد کرد. احتمال بروز سردرد، تهوع، بی خوابی، خواب های ناگوار، وسرگیج? موقت ، خستگی و احساس ضعف ، تپش های نانظم قلبی، درد های موضعی ماهیچه ای در هفته اول عادی است که این عوارض با گذشت زمان کمتر می شود. اگر بدرستی اجرا نشود امکان بالا رفتن میزان اسید اوریک نیز وجود دارد که به ندرت می تواند منتهی به سنگ کلیه شود. سردرد های این دوره ممکن است واکنش بدن به نخوردن خوراکی هایی مانند چای (بخاطر تاثیرات تئین) و قهوه(بخاطر تاثیرات کافئین) و مواد قندی باشد که بدن به آنها عادت کرده است. ایجاد حساسیت بصورت مثبت ویا منفی نیز ممکن است در این دوره خود را نشان دهد بعبارت دیگر روزه دار ممکن است رغبتی به تلویزیون نگاه کردن، موسیقی گوش کردن، محاوره و مصاحبت در بعضی زمینه ها از خود نداشته باشد.

چون روزه باعث تخلیه مواد ذخیره ای ماهیچه ای و چربی بدن می شود و اگر ذخیرهای ماهیچه ای بینهایت کم شود، میتواند خطر جدی بدنبال داشته باشد. افرادی که بدنشان بطور طبیعی و مادرزادی کمبود مواد غذایی دارند در گرفتن روزه باید دقت و زیر نظر پزشک عمل کنند حتی اگر دارای بدنی چاق باشند و اضافه وزن داشته باشند. به آنها که مدت طولانی بیماری استخوانی و یا ماهیچه ای و یا خستگی های مفرط ویا آنهائی که دارای بیماری قند هستند توصیه می شود قبل از اقدام به روزه با پزشک خود مشاوره ای داشته باشند. سخت ترین زمان روزه در اواخرروز بعد از افطار دوباره سیستم بلع وهضم بدن دوباره بکارمی افتد. در طول مدت روزه حجم معده کم می شود و با شروع خوردن مجددا افزایش می یابد. این تغییر حجم باید به آرامی صورت گیرد. خوردن سوپجات، نوشیدنی های غیراسیدی، سبزیجات و آب سبزیجات (منظور از سبزیجات صیفی جات است) میوه و آب میوه و لبنیات در سه روز اول توصیه میشود و از روز سوم به بعد بتدریج به خوردن نرما ل تغییر یابد.

وصل در سفر چون ذکر و دعا و نیایش باید همسفر شد بلکه در انتخاب و حجم و زمان غذا خوردن نیز باید بسیار دقت نمود.آرتر والاس نویسنده آمریکایی در کتاب "روزه انتخاب خدا: رهنمود عملی ومعنوی روزه"مینویسد: "روزه داروی فیزیکی و روحی است. یک قرص برای بیمار ممکن است بد مزه باشد، داروساز پوشش شیرینی روی قرص می پوشاند، بهر حال خوردنش گوارا نیست ولی برای بیمار خوب است" .